در بازارهای مالی، اغلب معاملهگران و سرمایهگذاران به دنبال ابزارهایی مانند تحلیل تکنیکال و فاندامنتال برای پیشبینی جهت بازار هستند. اما یک دیدگاه عمیقتر و قدرتمندتر وجود دارد که میتواند به تنهایی از هر دوی این تحلیلها برتر باشد: درک شرایط کلی ریسک در بازارها. این مفهوم که تحت عنوان “ریسک-آن” (Risk-On) و “ریسک-آف” (Risk-Off) شناخته میشود، بر تمامی بازارها، از جمله فارکس، کریپتو، سهام و کالاها، تأثیر میگذارد. این مقاله از پرشین فاند، به بررسی جامع این دو حالت ریسک و تأثیر آنها بر رفتار داراییهای مختلف میپردازد.
ریسک-آن (Risk-On): شرایط مساعد و تمایل به ریسک
ریسک-آن به شرایطی اطلاق میشود که اوضاع کلی دنیا خوب است. این شامل شرایط سیاسی و اقتصادی باثبات و مثبت، و یک حال و هوای عمومی آرام و رو به رشد است. در چنین محیطی، جنگی در کار نیست، بیماری همهگیر وجود ندارد و اقتصادها در حال پیشرفت و تولید هستند.
در شرایط ریسک-آن، معاملهگران، چه کوچک و چه بزرگ، تمایل بیشتری به ریسکپذیری دارند. هدف اصلی آنها کسب سود از طریق سرمایهگذاری در داراییهایی است که پتانسیل بازدهی بالاتری دارند، حتی اگر با ریسک بیشتری همراه باشند. به عنوان مثال، در این شرایط، افراد ممکن است پول خود را به جای نگهداری به صورت طلا یا دلار (که صرفاً ارزش پول را حفظ میکنند)، به سمت بازارهای پرریسکتر مانند ارزهای دیجیتال (کریپتوکارنسی) و سهام سوق دهند تا به سودهای قابل توجهی دست یابند.
ریسک-آف (Risk-Off): شرایط نامساعد و تمایل به حفظ سرمایه
در مقابل، ریسک-آف به شرایطی گفته میشود که اوضاع دنیا نامساعد است و عدم قطعیت بالاست. این میتواند ناشی از جنگ، بیماریهای همهگیر (مانند کرونا)، یا حتی رفتارهای غیرقابل پیشبینی سیاسی (مانند دوران ریاست جمهوری ترامپ که عدم قطعیت زیادی ایجاد کرد) باشد. در این دوره، محیط اقتصادی و سیاسی، ترسناک و ناپایدار است.
در شرایط ریسک-آف، هدف اصلی سرمایهگذاران، حفظ اصل سرمایه است، نه کسب سود. معاملهگران تمایلی به ریسک کردن ندارند و تمرکزشان بر این است که از ضرر کردن پول خود جلوگیری کنند. به همین دلیل، پولهای بزرگ و کوچک به سمت داراییهای امنتر و جذابتر حرکت میکنند. به عنوان مثال، در زمان جنگ یا بحران، افراد پول خود را به دلار و طلا تبدیل میکنند تا ارزش داراییشان در برابر بیثباتی حفظ شود. وارن بافت، سرمایهگذار معروف، در شرایط عدم قطعیت، مقادیر زیادی پول نقد را در اختیار دارد و از ورود به بازارها اجتناب میکند، چرا که حفظ سرمایه در اولویت است.
رفتار بازارهای مالی در شرایط ریسک-آن و ریسک-آف
درک اینکه هر دارایی در کدام دسته ریسکی قرار میگیرد، برای تحلیل دقیق بازار حیاتی است.
-
بازار کریپتوکارنسی و سهام:
- این بازارها به طور کلی در دسته ریسک-آن قرار میگیرند.
- در شرایط بد بازار (ریسک-آف)، کریپتوکارنسی و سهام گزینههای امنی برای نگهداری پول نیستند. ارزهای دیجیتال (به استثنای بیت کوین که تا حدی پذیرفتهتر است) پشتوانه قوی ندارند و نوسانات زیادی را تجربه میکنند.
- بازار سهام نیز در شرایط نامساعد اقتصادی، با کاهش تولید شرکتها و ترس معاملهگران مواجه شده و دچار ریزش میشود. با این حال، سهام کشورهای با اقتصاد قویتر (مانند آمریکا) معمولاً پشتوانه محکمتری دارند و در طیفی امنتر از سهام کشورهای ضعیفتر قرار میگیرند.
-
بازار فارکس (ارزهای خارجی):
- ارزهای امن (Safe Havens) در شرایط ریسک-آف تقویت میشوند:
- دلار آمریکا (USD): به دلیل شناسایی جهانی، حجم بالای ذخایر ارزی کشورها (تقریباً ۶۰٪)، و پشتوانه اقتصادی بسیار بزرگ آمریکا، دلار یک پشتوانه محکم در شرایط بد بازار است.
- فرانک سوئیس (CHF): به دلیل شهرت بانکهای سوئیس به عنوان “گاوصندوق دنیا” و بیطرفی سوئیس در مسائل ژئوپلیتیکی، فرانک سوئیس به عنوان مکانی امن برای نگهداری پول در زمان بحرانها شناخته میشود و تقویت میگردد.
- ین ژاپن (JPY): ین نیز مانند فرانک سوئیس، در شرایط عدم قطعیت و ریسک-آف تقویت میشود.
- ارزهای مرتبط با کالا (Commodity-Based Currencies) در شرایط ریسک-آف تضعیف میشوند:
- ارزهایی مانند دلار استرالیا (AUD)، دلار نیوزیلند (NZD) و دلار کانادا (CAD) که اقتصادشان به شدت به صادرات و واردات کالا وابسته است، در شرایط نامساعد اقتصادی ضعیف میشوند، زیرا ترس معاملهگران باعث خروج سرمایه از این ارزها میشود.
- یورو (EUR) و پوند (GBP): این دو ارز در میانه طیف قرار میگیرند و رفتار آنها بیشتر به شرایط خاص اقتصادی و سیاسی اتحادیه اروپا و بریتانیا بستگی دارد؛ آنها سنتیمنت خاصی (نه کاملاً ریسک-آن و نه کاملاً ریسک-آف) ندارند.
- ارزهای امن (Safe Havens) در شرایط ریسک-آف تقویت میشوند:
-
بازار کامودیتیها (مواد اولیه):
- فلزات گرانبها (داراییهای امن):
- طلا: به عنوان یک دارایی امن شناخته شده از دیرباز، طلا در هر جنگ یا اتفاق ناگوار، افزایش قیمت و تقویت را تجربه میکند.
- نقره: پشتوانه طلا است اما به قدرت آن نیست.
- فلزات صنعتی و انرژی (داراییهای ریسک-آن):
- مس و سایر فلزات صنعتی: در شرایط خوب (ریسک-آن)، تقاضا برای مس و سایر فلزات صنعتی (که در صنایع مختلف کاربرد دارند) افزایش یافته و قیمت آنها بالا میرود. اما در شرایط بد، تولید و تقاضا کاهش یافته و قیمت آنها تضعیف میشود.
- نفت و گاز: مانند فلزات صنعتی، نفت نیز یک ماده اولیه حیاتی برای صنایع و حمل و نقل است. در شرایط مساعد، تقاضا و قیمت نفت افزایش مییابد، اما در شرایط نامساعد (ریسک-آف)، تقاضا کاهش یافته و نوسانات قیمتی شدیدی را تجربه میکند؛ حتی مشکلات در عرضه (مثلاً به دلیل جنگ در کشورهای تولیدکننده) میتواند بر قیمت تأثیر بگذارد.
- فلزات گرانبها (داراییهای امن):
اهمیت درک ریسک-آن و ریسک-آف برای سرمایهگذاران بزرگ
موضوع ریسک-آن و ریسک-آف برای سرمایهگذاران بزرگ بسیار حیاتی است. افرادی که پولهای کلان و اغلب سرمایه دیگران را مدیریت میکنند (مانند مؤسسات سرمایهگذاری)، نمیتوانند بدون در نظر گرفتن این فاکتورها عمل کنند. برای آنها، حفظ سرمایه در شرایط بد اقتصادی و سیاسی، اولویت اصلی است. به همین دلیل است که مثلاً وارن بافت در دورههای عدم قطعیت، تریلیونها دلار پول نقد را حفظ میکند تا زمانی که بازار آرامتر شود و بتواند با اطمینان بیشتری وارد سرمایهگذاریهای پرریسکتر شود. افزایش اخیر قیمت طلا در یک روند پایدار نیز به دلیل وضعیت ریسک-آف ناشی از عدم قطعیتهای دوران ترامپ بوده است.
در نهایت، درک شرایط کلی ریسک در بازارها و تشخیص اینکه آیا در فاز ریسک-آن هستیم یا ریسک-آف، میتواند به تنهایی قدرت پیشبینی و تحلیل شما را در بازارهای مالی به شدت افزایش دهد. این بینش عمیقتر از تحلیلهای تکنیکال و فاندامنتال، به شما کمک میکند تا تصمیمات سرمایهگذاری هوشمندانهتری بگیرید و پول خود را در مسیر صحیح حرکت دهید. با توجه به این مفاهیم، میتوانید عملکرد سرمایهگذاری خود را بهبود بخشید و درک بهتری از نوسانات بازار پیدا کنید.